W kolejnym odcinku naszego cyklu poszerzymy nieco historię Pomnika Wojennego, którego cokół widnieje do dziś przed naszą świątynią.

Pomnik został odsłonięty 1 października 1922 roku. Miał kształt cokołu, na którym umieszczono kolumnę, zwieńczoną kulą z Żelaznym Krzyżem. Na pomniku było kilka tablic kommemoratywnych, na głównej z nich widniał napis:

Den im Kampfe 1914–1918 für ihre deutsche Heimat gefallenen Söhnen Neufahrwassers.
(co w wolnym tłumaczeniu na język polski brzmi: Synom Nowego Portu, którzy zginęli w walce o swoją niemiecka ojczyznę w latach 1914–1918).

Na pozostałych tablicach umieszczono nazwiska poległych.

W owym czasie (tj. w pierwszej połowie lat dwudziestych) podobnych pomników w Gdańsku powstało wiele, ponadto były to także tablice (umieszczane we wnętrzach budynków jak i w plenerze), fundowano też w tym celu dzwony kościelne. Upamiętniono w ten sposób około 5 tysięcy żołnierzy, którzy zginęli w czasie I wojny światowej z terenu Wolnego Miasta Gdańska. W najbliższej okolicy Nowego Portu taki pomnik był w Brzeźnie (usytuowany na dawnych fortyfikacjach).

Projektantem pomnika w Nowym Porcie był prof. Technische Hochschule Danzig Friedrich Fischer (1879–1944). Jego główną specjalnością była architektura, której uczył się w Monachium, Karlsruhe i Berlinie-Charlottenburgu, gdzie uzyskał w 1905 roku dyplom.

Prof. Friedrich Fischer prowadził w Gdańsku własną pracownię architektoniczną. W czasach pruskich, jak i początkach Wolnego Miasta Gdańska, pełnił kilka urzędów związanych z rozbudową miasta jak i ochroną jego zabytków.
Lista jego gdańskich dzieł jest długa, wymienimy tutaj, poza pomnikiem w Nowym Porcie, projekt kościoła św. Antoniego w sąsiednim Brzeźnie. Prof. Fisher brał udział w walkach I wojny światowej, być może dlatego zaangażował się w projekty wielu upamiętnień poległych w czasie tego konfliktu żołnierzy (m.in w Kościele św. Katarzyny czy Bazylice Mariackiej).

Pomnik w naszej dzielnicy stanął przed ówczesnym ewangelickim Kościołem Wniebowstąpienia. Sądzimy, że nie należy go łączyć tylko z naszą świątynią, ale przede wszystkim z placem u zbiegu ulic Szkolnej i Oliwskiej. Choć dziś jest tutaj podrzędny parking, śmiało napiszemy, że był to w okresie Wolnego Miasta Gdańska główny plac Nowego Portu. W bezpośredniej bliskości były hotele, bank, przeprawa promowa, szereg kamienic i restauracji, główna linia tramwajowa, pobliskie budynki portowe i oczywiście także kościół… Na placu odbywał się handel oraz uroczystości o charakterze świeckim jak i religijnym, które miały miejsce także i pod rzeczonym pomnikiem.

Jak świadczą zdjęcia, pomnik bez większych ubytków przetrwał II wojnę światową. Po usunięciu kolumny i tablic, stał się postumentem dla figury patronki naszej świątyni – Matki Bożej, którą odsłonięto 28 października 1957 roku. Stało się to w historycznym momencie październikowej „odwilży” i zmniejszenia represji komunistycznego państwa na Kościół. To już jednak temat na inną historię…

Zaprezentowane zdjęcia pochodzą ze zbiorów ks. Ryszarda Preussa. Na pierwszym zdjęciu pomnik widoczny w całej okazałości, na drugim trzeba go wypatrzeć między drzewami. Na placu przed kościołem widoczne stragany handlowe (oba zdjęcia z drugiej połowy lat dwudziestych XX wieku).